Τρικαλινοί αγωνιστές στο Μεσολόγγι

Η Έξοδος του Μεσολογγίου 9-10 Απρίλη 1826  

έρευνα εργασία Μίμη Οικονόμου

Τρικαλινοί αγωνιστές στο Μεσολόγγι

Νικολός Στουρνάρας, Γληγόρης Λιακατάς, Χριστόδουλος Χατζηπέτρος.

Χάθηκαν μόνο στην μάχη του Ντολμά 25-28 Φλεβάρη και στην έξοδο 10-11 Απριλίου 1826  

Δύο Στρατηγοί και 189 αξιωματικοί και στρατιώτες Τρικαλινοί

Ο Νικολός Στουρνάρας μαζί με τον γαμπρό του Γρηγόρη Λιακατά με εξακόσιους  (600) στρατιώτες (Χωριστά αυτοί που είχαν τα κοπάδια τα υφαντά και οι οικογένειες) Ξεκίνησαν από τον Ασπροπόταμο 10 Νοεμβρίου το 1824 έφτασαν τέλος του ίδιου μηνός στο Μεσολόγγι Όταν είδε τα τοίχοι που προστάτευαν το Μεσολόγγι είπε

Σε τούτο το γελαδομάνδρι θα μείνουμε;

Ο Στουρνάρας κράταγε τον πιο Ανατολικό στη σειρά προμαχώνα τον λεγόμενο Κλείσοβα που αργότερα τον ονόμασαν Κανάρη και ο Γρηγόρης Λιακατάς το Νησάκι του Ντολμά.

Στις 10 του Απρίλη του 1825, ένα χρόνο πριν την έξοδο δηλαδή διορίζεται Φρούραρχος του Μεσολογγίου. Και την πρώτη απόφαση που πήρε έχοντας και την σύμφωνη γνώμη της Επιτροπής και της Κοινότητας ήταν να βγάλουν έξω τα γυναικόπαιδα  
 Όταν συμπλήρωσαν τα έργα που θέλανε να κάνουν για να προστατέψουν καλύτερα το Μεσολόγγι τα γυναικόπαιδα ξαναγύρισαν.

Ο Γρηγόρης Λιακατάς

Μπήκε στο Μεσολόγγι μαζί με τον πεθερό του τον Νοέμβριο του 1824 Υπερασπίζονταν το νησάκι του Ντολμά. Αφού έπεσε το Βασιλάδι μάζεψε ότι απέμεινε από τις μάχες από αγωνιστές και ήθελαν να μείνουν μαζί του στο  Ντολμά και ήταν  ίσαμε 350 αγωνιστές

Από αυτούς ο δικός του νταϊφάς ήταν 80 νοματαίοι. ήταν από συγγενείς και τα ανίψια του που δεν τον παράταγαν ποτές  Τους μάζεψε λοιπόν και τους μίλησε

Εμείς οι λίγοι όπου βρεθήκαμε εδώ θα βαστάξουμε ετούτη την Ντάπια και αν ο Θεός βοηθήσει και νικήσουμε το νάμι ( η τιμή δηλαδή )  είναι δική μας Αποθυμάτε να  μείνουμε και να κρατήσουμε: Αλλιώς να μου το πείτε, να δω τι θα κάνω. Μιντάτι (βοήθεια) το βλέπετε, δεν καρτεράμε από πουθενά. Ο Θανάσης ο ανιψιός του πλούσιος και όμορφος ,σαν το θείο του, και νιόπαντρος. απάντησε Είμαστε άνδρες και όπου και αν πάμε πόλεμο θάχουμε. Αν πάρει το Ντολμά ο οχτρός τι μας χρειάζεται το Αντελικό; Και κει, και δω, πόλεμος και θάνατος. Κάλιο τίμιος θάνατος εδώ, παρά μέσα στο Αντελικό μπερδεμένοι με τις γυναίκες μας. Όλοι λοιπόν αποφάσισαν και δώσανε το λόγω της τιμής τους να μείνουν και να αγωνιστούν. Και έγινε μάχη πολλά μερόνυχτα, γέμισε η Λιμνοθάλασσα κορμιά σφαγμένα. Ο αριθμός όμως των πολεμιστών του Ιμπραήμ ήταν ατέλειωτος και από παντού έπεφταν κανονιές στις 27 Φεβρουαρίου 1826 στο Ντολμά δεν υπήρχε στα χέρια των Ελλήνων από τους 350 στρατιώτες που το υποστήριζαν σώθηκαν μόνο  τέσσαρες. Μαζί τους σκοτώθηκε και ο Γρηγόρης Λιακατάς Η δημοτική ποίηση δεν μπορούσε να μην αρπάξει στα φτερά της τον Ηρωικό θάνατο του Λιακατά και να μην τον τραγουδήσει.

του Λιακατά

Με γέλασε μια χαραυγή της νύχτας το φεγγάρι

και βγήκα νύχτα στα βουνά ψηλά στα κορφοβούνια

βρίσκω λημέρια κλέφτικα πολυχορταριασμένα.

Με πήρε το παράπονο τα μάτια μου δακρύζουν.

Εκεί ‘πεσα να κοιμηθώ να πάρω λίγον ύπνο.

Βάζω ντουφέκ’ προσκέφαλο και το σπαθί μου στρώμα.

Ακούω τα πεύκα να βογκούν και τις οξιές να τρίζουν

ακούω και μια πέρδικα που σιγοτραγουδούσε

και καταριόταν τα βουνά μ’ ανθρώπινη λαλίτσα:

Εσείς βουνά του κερατά βουνά τα΄Ασπροποτάμου

τους κλέφτες τι τους κάνατε τον καπετάν Γρηγόρη;

Αυτός πήγε και κλείστηκε στο δόλιο Μεσολόγγι,

μας είπαν πως λαβώθηκε μες το δεξί του μάτι,

μας είπαν πως δεν θα ξαναρθεί δεν θα τον ματαϊδούμε.

Για κλάψτε δένδρα και κλαργιά και σεις κοντοραχούλες

και σεις βουνά κλεφτόβουνα με τις κρύες βρυσούλες

‘ τι χάσαταν την κλεφτουργιά τον Καπετάν Γρηγόρη.

Στις 13 Σεπτεμβρίου 1825 μπήκε στο Μεσολόγγι και ο Χριστόδουλος Χατζηπέτρος με τον Νταϊφά του και εβδομήντα νοματαίους και έπιασε την Ντάπια Δύο Εκκλησιές κοντά στη στέρνα. Στην συνέχεια υπερασπίστηκε την Κλείσοβα στην έξοδο είναι ο μόνος από τους γνωστούς καπετάνιους της περιοχής μας που σώθηκε .Είναι αυτός που μάζεψε το ακέφαλο ασκέρι ή τέλος πάντων από ότι είχε μείνει από τα παλικάρια του Στουρνάρα και τα δικά του

και έκανε ξανά δύναμη πήγε κοντά στον Καραϊσκάκη και πολέμησε υπό τις διαταγές του και στην αγκαλιά του ξεψύχησε ο μεγάλος Καπετάνιος Γιώργος Καραϊσκάκης. 

και για αυτόν η Δημοτική ποίηση δεν έμεινε αδιάφορη τον πήρε στα φτερά της 

Να πως η λαϊκή μούσα έπλεξε τους στοίχους  

Τι σκούζεις μαύρε κόρακα τι σκούζεις και φωνάζεις;

Μήνα διψάς για αίματα μήνα και για κουφάρια;

Έβγα ψηλά στον Κόζιακα, ψηλά στο μοναστήρι

κι’ αγνάντεψε την ποταμιά κατά την Καλαμπάκα

να ιδείς μαυρίλα και καπνό, ν’ ακούσεις πως βροντάνε

τα τόπια των νιζάμιδων, τα Τούρκικα μουσκέτα,

να ακούσεις  και τους Έλληνες, να ιδείς το Χατζηπέτρο

πως τρέχουν μέσα στη φωτιά με τα σπαθιά στα χέρια

Καταραχιάς εχούγιαξε ψηλ’ απ’ το μοναστήρι:

-Βάστα Χατζηπετράκη μου να κλείσουμε τους δρόμους

για να τις ξεπατώσουμε τις δώδεκα  χιλιάδες.

Πιάνουν χιλιάδες ζωντανούς χιλιάδες θανατώνουν

Και μπιμπασάδες τέσσερις και καλαγάδες έξη.

Ένα χρόνο κλεισμένοι μέσα σε αυτό το Γελαδομάνδρι, τον Φράχτη, κατά τον Ιμπραήμ. Ύφαιναν τον Ήλιο που θα φώτιζε τις καρδιές όλου του ελεύθερου Κόσμου.

Οι ελεύθεροι πολιορκημένοι θα εμπνεύσουν Συγγραφείς, ποιητές, ζωγράφους θα τους συγκινήσει η θυσία τους και θα γράψουν και θα ζωγραφίσουν και θα σμιλεύουν

Όταν ήρθε η ώρα της εξόδου ο Νότης Μπότσαρης μπήκε στην καλύβα του Στουρνάρα και του είπε, Άντε Νικολό ήρθε η ώρα στο όνομα του Θεού.

- Ο Στουρνάρας του απάντησε να περιμένουμε ως που να φύγουν οι γυναίκες πρώτα.

- Ημείς κινούμε του λέει ο Νότης και όποιος έχει γυναίκα ας φροντίσει πλέον γι’ αυτήν .

Ο Γιάννης Βλαχογιάννης γράφει για τον Στουρνάρα.

Τιμή στο όνομα αυτού του ευγενικού άνδρα που έδωσε την πρώτη θέση στα αδύναμα πλάσματα.   

Άλλωστε έτσι χάθηκε προστατεύοντας τα γυναικόπαιδα.

Πριν  να φτάσει η ώρα της εξόδου γίνονταν  με τους Τούρκους και τους Αραπάδες, όπως τους λέει ο Φωτιάδης, διάφορες  συζητήσεις σε μία από αυτές ο Ιμπραήμ ζήτησε να παραδώσουν τα Άρματα μέχρι και τον σουγιά και να φύγουν τότε ο Στουρνάρας τους λέει

Κιότισε ο κερατάς να γυρέψει άρματα; Κάλλιο εδώ να θαφτούμε! Δεν ξέρει πως τα’ άρματα τάχουμε, όσοι είμαστε εδώ, 300 χρόνια στο ζωνάρι μας;

Και όσο το συλλογιζόταν, τόσο ποιο πολύ θύμωνε, παραμίλαγε και έβριζε…

Δεν ξέρουμε πόσοι είχαν μείνει κοντά στο Νικολό Στουρνάρα αγωνιστές πριν την έξοδο γιατί όταν έφυγαν τα αδέλφια του είχαν πάρει μαζί τους αρκετούς  του νταϊφά του.

Ξέρουμε όμως πόσοι ήταν όταν ήρθε η ώρα της εξόδου. ο Στουρνάρας είχε 70 στρατιώτες από αυτούς οι 26 ήταν άρρωστοι και πληγωμένοι. και έμειναν κοντά στον Ανεμόμυλο και χάθηκαν στο μακελειό και τη σφαγή που ακολούθησε μετά την πτώση του Μεσολογγίου και την ανατίναξη του Ανεμόμυλου από  τον Δεσπότη Ρογών.

Από τους εναπομείναντες 44, γλίτωσαν στην έξοδο μόνο 17. Δηλαδή σύνολο 53 σκοτώθηκε και ο ίδιος ο Καπετάνιος τους ο Στρατηγός Νικολός Στουρνάρας.

Από τους στρατιώτες του Χριστόδουλο Χατζηπέτρο από του 76 που είχε και προσπάθησαν να φύγουν στην έξοδο γλίτωσαν 17-20 άρα χάθηκαν σίγουρα 56.

Από το νταϊφά του Γρηγόρη Λιακατά από τους 80 που είχε δεν έζησε κανένας και σκοτώθηκε και ο ίδιος ο Γρηγόρης Λιακατάς, στην μάχη του Ντολμά 

Για τον Στουρνάρα και τον Λιακατά γράφτηκαν και άλλα τραγούδια όπως το παρακάτω.

Στουρνάρα και Λιακατά  λαϊκή μούσα

Ποιος θέλ’  ν’ ακούσει κλάματα

δάκρυα και μοιρολόγια΄,

να διαβεί απ΄ τον κάλαμο

την μέση από του Βασιάρη,

ν’ ακούσ’ τις Καπετάνισσες

όλού τ' Ασπροποτάμου, που κλαίνε

για τους Άνδρες τους, για τους Καπεταναίους

Στο Περιγιάλι κάθονται

τα Πέλαγα αγναντεύουν,

βλέπουν καράβια πούρχονται΄

καράβια π’ αρμενίζουν

κι’ όλο συχνά τα ρώταγαν,

συχνά τα εξετάζουν.

Καράβια τι εμάθατε από το Μεσολόγγι,

που πολεμούν οι Έλληνες κι’ αυτοί οι Στουρναραίοι

Ειν' τα μαντάτα μας πικρά

δεν είναι να τα πούμε.

Ο Λιακατάς σκοτώθηκε

εις του Ντολμά τη μάχη

κι’ ο Νικολός με το Γιαννιό

μέσα στο Μεσολόγγι.

(βέβαια  ο Νικολός και ο Γιαννιός σκοτώθηκαν στην έξοδο)

Ακόμα και το τραγούδι παιδιά της Σαμαρίνας θα μπορούσε να μνημονεύει τα παιδιά του Ασπροποτάμου και αυτό το τραγούδι για τους θυσιασθέντες στο Μεσολόγγι είναι.

Για τον Γρηγόρη Λιακατά υπάρχει τραγούδι τραγουδισμένο από τον Γιώργο Παπασιδέρη ηχογραφημένο το 1934 σε κλέφτικο ρυθμό.

Ο Λιακατάς

Χρυσός Αϊτός τριγύριζε ψηλά στο Μεσολόγγι

Ρωτάει στη Ντάπια του Μακρή

Ορέ ρωτάει στη Ντάπια του Μακρή, ορέ στη Ντάπια του Δεσπότη

Μην είδατε τον Λιακατά

Ορέ μην είδατε το Λιακατά τον καπετάν Γρηγόρη

σύρε Αϊτέ μ’ στο Αιτωλικό.

Έρευνα εργασία Μίμη Οικονόμου